به گزارش قدس خراسان، پیرمرد با دستش به فرش تمام‌ ابریشم دستباف اشاره کرد و با حسرت گفت: هر چه دلتان بخواهد برای فرش زحمت کشیده‌ام. از کودکی‌ام تا الان که ۸۰ سال دارم، خاک این کار را خورده‌ام و انواع فرش ترکمن، بلوچ، قشقایی و نفیس‌ترین قالی‌های مشهد را نو به نو بافته‌ام.

زمانی صادرات خوب بود و ما صادر می‌کردیم؛ اما الان صادرات نیست و با گران شدن نخ قالی دستباف هزینه تمام شده آن زیاد است که خرید آن در توان مردم جامعه نیست. اگر صادرات باشد، این فرش‌ها برای خارجی‌ها با توجه به تفاوت قیمت ارز و ریال مفت تمام می‌شود؛ اما متأسفانه در این زمینه هم ضعیف هستیم.

محمود برکچی از قدیمی‌های بازار فرش ادامه داد: بعضی از این قالی‌ها بافتشان دو تا سه سال زمان می‌برد و با همه کیفیتی که مواد اولیه، طراحی و اصالت نقشه دارد، در این زیرزمین خاک می‌خورد. در گذشته صادرات فرش رونق داشت و صادرکننده، فرش‌های ما را برای فروش به کشورهای دیگر مثل آلمان و ایتالیا می‌برد؛ اما اکنون این چنین نیست.

صنعت فرش دستباف، تعریف اجرایی ندارد

امید مقدم؛ یکی از صادرکنندگان فرش استان عنوان کرد: مشکلات حوزه فرش خیلی زیاد است. به عنوان مثال ما تاکنون حمایت‌های دولتی از فرش نداشته‌ایم و تشکل‌های ما تلاش می‌کنند؛ اما دستشان به جایی نمی‌رسد.

مرکزملی فرش به تنهایی توان انجام این کار را ندارد و دلیل آن این است که بانک‌ها و بسیاری از مراکز پشتیبانی نمی‌کنند.

این صادرکننده منشأ بیشتر مشکلات را نبود تعریف خاصی از صنعت فرش دستباف دانست و ادامه داد: به دلیل نبود تعاریف مشخص نمی‌توان برای تولید، صادرات، بیمه، دارایی و اداره کار در زمینه صنعت فرش دستباف سیاست درست مشخص کرد و هر آنچه وجود دارد، قوانین دست و پاگیر است. به عنوان مثال می‌گویند قالیبافان باید بیمه شوند و این اتفاق خوبی است؛ اما سیاست اجرایی این کار مشخص نیست و معمولاً این حمایت‌ها به کسانی می‌رسد که تخصص این کار را ندارند و تنها به صورت ظاهری برای داشتن این بیمه، دار قالی تهیه کرده‌اند.

مقدم تشریح کرد: در زمینه صادرات هم از هیچ شرکتی حمایت نمی‌شود و از طرف دیگر پیمان‌های ارزی به خاطر تفاوت قیمت دلار فشار زیادی به صادرکننده فرش وارد می‌کند و به شدت در کاهش صادرات فرش دستباف مؤثر بوده است.

این صادرکننده مشهدی تأکید کرد: در حال حاضر اگر به تعداد انگشتان دست گردشگر بیاید و اقدام به خرید فرش دستباف در مشهد کند، به دلیل نبود هماهنگی بین دستگاه‌ها، سلیقه‌ای عمل می‌شود و ارسال فرش به صورت بار همراه مسافر، از طریق گمرک و یا پست هر کدام موانع خود را دارد.

کرونا موجب فاصله صادراتی شد

رئیس اتاق اصناف مشهد و رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف مشهد، بیماری کرونا را در ایجاد وقفه صادرات فرش دستباف مؤثر دانست و عنوان کرد: فرش دستباف خراسان رضوی از مزیت‌های بسیار خوبی برخوردار است؛ اما نکته این است که کرونا بین تولید و صادرات فاصله به وجود آورد. 

هادی مخملی ادامه داد: بیشتر تولیدکنندگان و صادرکنندگان استان اگر در این شرایط دوام آورده‌اند، به صورت فعال در کشورهای هدف خود کار می‌کنند؛ اما به خاطر تغییر سلیقه مردم دنیا به سمت سایر کفپوش‌ها، بازار صادرات ما هم تحت تأثیر قرار گرفته است.

عبدالله احراری؛ «عامل توسعه شبکه ملی دستباف‌های داری و دستگاهی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی» عنوان کرد: از دهه ۷۰ به بعد یک روند نزولی در صادرات فرش داشته‌ایم. در سال ۷۳ در جایی صادرات فرش دستباف ایران ۹/۱(یک و نه دهم) میلیارد دلار و در جایی دیگر تا ۳/۲ (دو و سه دهم) میلیارد دلار ذکر شده است. در سال‌های بعد این عدد کم‌کم رو به کاهش گذاشت و سال گذشته بنا به آمار گمرک به ۶۰ میلیون دلار رسید.

نبود دید بازرگانی در صادرات فرش

وی در تشریح دلایل کاهش صادرات فرش یادآور شد: درخواست خرید فرش در سطح تجارت جهانی با توجه به گسترش روزافزون کفپوش‌های متنوع کاهش یافته و اگر در دهه ۷۰حجم تجارت جهانی فرش ۵ میلیارد دلار بوده اکنون این عدد به ۵/۱ میلیارد دلار رسیده که ما از این میزان سهم اندکی داریم.

وی ادامه داد: رایزن‌های اقتصادی دیدگاهی در مورد صادرات فرش و دستبافته‌ها ندارند. دوسوم بازار فرش ایران در آمریکا بوده که این بازار از بین رفته و اگر اکنون فرشی به آمریکا می‌رود، به اسم افغانستان و سایر کشورهاست.

احراری به زمانبر بودن فروش و بازگشت سرمایه اولیه فرش دستباف در صادرات فرش اشاره کرد و گفت: فروش یک فرش ممکن است دو سال طول بکشد و صادرکننده باید ارز آزاد بخرد و به سامانه نیما با قیمت کمتر بفروشد که در این صورت آسیب می‌بیند. هر چند از اول سال بحث پیمان ارزی ممنوع شده؛ اما متأسفانه همچنان وجود دارد.

عامل توسعه شبکه ملی دستباف‌های داری و دستگاهی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی به جایگاه خراسان رضوی در تولید فرش دستباف اشاره کرد و گفت: از نظر کمی بزرگ‌ترین تولیدکننده فرش دستباف کشور هستیم و بیشترین بافنده را داریم؛ ولی از نظر نرخ صادراتی در وزن ۲۵درصد و در ارزش صادراتی ۱۵درصد سهم داریم.

احراری تأکید کرد: فرش‌های استان تراکم متوسط دارند و برای بازارهایی مثل آمریکا مناسب است؛ اما نه تنها تبلیغات مناسب در شبکه‌های بین‌المللی نشده بلکه جایگاه والای بافنده فرش بودن را با نشان دادن افرادی که از سر نیاز در فیلم‌ها و سریال‌ها به بافت فرش مشغول هستند، تقلیل داده‌ایم.

ایران و به ویژه خطه خراسان از گذشته درگیر خشکسالی و کمبود آب بوده و بررسی تاریخ دستباف‌ها این نکته را نشان می‌دهد که صنعت نساجی و بافت فرش از دیرباز به دلیل اینکه در فرایند تولید آن از آب استفاده نمی‌شده، مورد توجه بوده است. از طرف دیگر بررسی ارزش وجودی دستباف‌ها نشان می‌دهد این صنایع کوچک‌مقیاس بسیار ارز آور هستند و می‌توانند ارزش افزوده بالایی ایجاد کنند؛ اما این پرسش مطرح می‌شود با وجود صنایع اینچنینی که نیروی انسانی آن به وفور وجود دارد، به چه دلیل بر ایجاد صنایع آب‌بر مانند فولاد تأکید و برنامه‌های آن به صورت جدی دنبال می‌شود؟

خبرنگار: طاهره فجرداودلی